‘Jij kijkt naar jezelf door vrouwenogen’, zei een dierbare vriendin in de jaren ’80. Ik was als jonge student aan de lerarenopleiding in Amsterdam in de ban van de laatste feministische golf en zag ‘mannen’ als de oorzaak van alle kwaad in de wereld. Lastig puntje hierbij: ik was zelf ook een man. Hoe hiermee om te gaan?
Hoe zou ik naar mezelf kijken door mannenogen? Geen idee. Ik was opgegroeid in een vrouwengezin, was een echte moederszoon en met mijn vader had ik weinig contact over persoonlijke zaken.
De Wildeman, een boek over mannen
Het boek van Robert Bly, de Wildeman, opende een nieuwe wereld voor me. Het was het begin van een ruim 30-jarige zoektocht naar wat het betekent om ‘man’ te zijn, en hoe ik dat vorm geef in mijn leven. Een intensieve 4-daagse mannenworkshop op Venwoude gaf me voor het eerst het gevoel van thuiskomen bij andere mannen. Ha, ik ben een man!
In het verhaal (sprookje) van de Wildeman vertelt Robert Bly over de ontwikkeling van een jonge man (de Prins) tot een volwassen man (de Koning). Robert Bly noemt het belang van contact met andere mannen voor (opgroeiende) mannen, het belang van oudere mannen als rol-model en mentor en van initiaties om belangrijke drempels in een mannenleven te markeren.
Mannelijke archetypen
Voortlezend kwam ik terecht bij het boek van Robert Moore en Douglas Gillette: ‘King, Warrior, Magician, Lover, rediscovering the Archetypes of the Mature Masculine’. (Een archetypen kun je als een soort blauwdruk, of broncode zien van een bepaalde manifestatie of energie.)
Voortbordurend op Jung beschrijven zij 4 mannelijke archetypes (Koning, Krijger, Magiër, Minnaar) maar ook de onvolwassen patronen van deze energieën (het Goddelijke Kind, het Oedipale Kind, het Vroegwijze Kind en de Held).
(Er is een Nederlandse vertaling gemaakt door Arthur Rep, zie https://www.onecuecoaching.nl/)
Chakra’s en archetypes, Ton van der Kroon
De nestor van het mannenwerk in Nederland, Ton van der Kroon, maakt in zijn boek ‘De terugkeer van de koning, man-zijn in de 21ste eeuw’, voor het eerst een koppeling tussen de 7 mannelijke archetypen en de 7 chakra’s. Een samengaan dus van Westerse kennis (de archetypen) en Oosterse kennis (de chakra-leer). Ton beschrijf in zijn zeer lezenswaardige boek de volgende reeks:
- De Wildeman (1ste chakra)
- De Minnaar (2de chakra)
- De Krijger (3de chakra)
- De Koning (4de chakra)
- De Nar (5de chakra, keel)
- De Magiër (6de chakra)
- De Heilige (7de chakra)
Archetypes en opstellingen
Als je deze 7 archetypes uitlegt op de grond, kun je er ook doorheen lopen zoals je ook in een (familie) opstelling zou doen. Bij elk archetype kun je ‘inchecken’, voelen wat het met je doet, voel je je thuis of wil je zo snel mogelijk weg, wat heb je hier te leren of los te laten?
De workshop ‘De Koning in iedere man’ op het Free Man Festival van Flowhis Verkerk en Hendrik Kalsbeek vertrekt van deze basis en zoomt in op de Koning.
Tussen Macho en Softie
De eerste workshop voor mannen die ik samen met Hans Engels ontwikkeld heb, heette Tussen Macho en Softie. De karikaturen van de Macho en de Softie geven de vervormingen weer van de kwaliteiten Kracht en Kwetsbaarheid, waar iedere man zich toe heeft te verhouden.
Ieder archetype kent ook een vervorming (‘schaduw’). Bij een vervorming naar de macho-kant staat een chakra te veel ‘open’ of ‘aan’, bij een vervorming naar de softie-kant is hij te veel ‘dicht’. Als je kijkt naar het archetype van de Krijger (centraal op het Free Man Festival 2023), dan zijn de macho-vervormingen: geweld, overmoed, wreedheid, sadisme, bijv. de Huursoldaat, Moordenaar; en aan de softie-kant: conflict-vermijding, sjoemelen, angst, masochisme, bijv. de Lafaard, Meeloper.
Tussen kruin en kruis
In een vervolgworkshop van Hans Engels en mij werkten we het thema van de 7-voudige man verder uit. Ze representeren allemaal een kwaliteit of een energie (of zakelijker gezegd: een competentie). Het gegeven van een 7-voudige ordening is op vele terreinen terug te vinden (7 corresponderende stenen, bomen, dieren, kleuren, planeten, metalen, etc.)
Ik gebruik iets andere bewoordingen voor de 7 archetypes:
- de Oerman (basis/veiligheid; stuitje, perineum, benen, voeten)
- de Minnaar (verbinding; bekken, geslachtsorganen)
- de Krijger (grenzen; middenrif, buik, zonnevlecht)
- de Koning (leiderschap, integratie; hart, borst, armen)
- de Vertolker (communicatie; keel)
- de Ingewijde (inzicht; voorhoofd, ogen, linkerhersenhelft)
- de Wijze (bewustzijn; kruin, rechterhersenhelft)
7-voudig klinken
In de workshop Stembevrijdend Zingen die ik geef op het Free Man Festival koppel ik de 7 archetypes en chakra’s aan 7 klanken. Ik baseer me daarbij op het werk van Anodea Judith (Reis door de Chakra’s, een oefenboek). Het is een speelse, gezongen reis, langs alle chakra’s en bijbehorende archetypes. Eigenlijk komt hier alles samen wat ik zelf onderzocht en ervaren heb op mijn eigen reis door ‘mannenland’. Welkom!
Ruimte voor mensen
In 1999 schreef ik een hoofdstuk in een boek van Vincent Duindam (Ruimte voor mannen, in de hulpverlening, in de wetenschap en de alternatieve hoek), dat eindigt met deze woorden:
“Emancipatie betekent worden wie je bent, op grond daarvan leven en gaan doen wat je op aarde echt wilt doen. Daarvoor moet je allerlei beperkende opvattingen, normen, regels en conventies loslaten die voorschrijven hoe een ‘echte’ man of vrouw zich moet gedragen. Beelden die mannen gevangen houden in hun rol van ‘stoer en zwijgzaam’ en vrouwen in hun rol van ‘zwak en emotioneel’.
Het loslaten en overstijgen van stereotype manbeelden biedt mannen de ruimte om aan hun mannelijkheid een eigen vorm en invulling te geven. Door onbekende terreinen in zichzelf te onderzoeken, vergroten ze de ‘bandbreedte’ waarbinnen ze leven. Het verbinden van tegenstellingen in jezelf biedt een uitweg uit de gespletenheid en eenzaamheid die veel mannen ervaren. Uiteindelijk wordt man-zijn dan een vorm van mens-zijn.
Mannenwerk is een noodzakelijke eerste stap voor mannen die willen emanciperen. Eerst terug naar je eigen basis, je lichamelijk gefundeerde man-zijn, en vervolgens samen met andere mannen je man-zijn onderzoeken, vormgeven en vieren: daarna kun je je mannelijkheid aan de wereld (terug) geven.”
Integratie, eigenheid, androgynie.
Roel den Dulk heeft een boek geschreven met als titel ‘De androgyne engel, over de verbinding tussen vrouwelijke en mannelijke kwaliteiten in mannen en vrouwen’. Hij werkt daarin de 7 archetypes uit voor mannen en vrouwen en benoemt alle schaduwvormen.
Ik heb nooit gevonden dat mannen meer ‘vrouwelijke kwaliteiten’ moesten ontwikkelen, eerder dat ze meer (echte, authentieke) mannelijke kwaliteiten hadden te ontwikkelen. (De meeste deelnemers aan mannenworkshop zitten meer aan de softie-kant dan aan de macho-kant, ikzelf voorop –😉).
Weet ik het dan nu, als Elder/Grootvader, hoe een ‘echte man’ eruit ziet, of doet? Helemaal niet. Het concept van ‘echte mannen’ is wat mannen dwars zit. Als oudere man (61) kijk ik met genoegen naar jongere mannen die veel vloeibaarder in en uit mannen- of vrouwenrollen stappen. Uiteindelijk gaat het steeds meer om eigenheid, om worden wie je bent, om je potentie en levensmissie leven, los van ieder vooraf gegeven concept, voorstelling of verwachting.
Tot zover, ik hoop jullie allen weer te zien op het Free Man Festival 2023 op Kasteel de Berckt in Baarlo. Aho!
Maarten Moens, 28 juli 2023
Dank je Maarten! mooi stuk en troostend. Mijn eigen man zijn zoeken met andere mannen als spiegels.
Die softe kant als overhand herken ik mij in mijn.
Tot op 1 september. Hug, Hans