Bill Plotkin noemt onze moderne westerse cultuur ‘ziekelijk adolescent’. Dat is in mijn woorden een cultuur die geregeerd wordt door egoïstische economische belangen en waarin veel mensen verdwaald of verdwaasd rondlopen in een woud van mogelijkheden, afleidingen en verleidingen. Een wereld waarin veel mensen weliswaar ouder worden, maar niet werkelijk volwassen. Maar wat is dat dan, werkelijk volwassen worden?

In traditionele culturen was het helder: zodra je als jongen in de pubertijd kwam, werd het tijd om als man geïnitieerd te worden. Vanaf het moment dat je geslachtsrijp en volgroeid was, werd er namelijk van je verwacht dat je binnen de stam de rol van volwassen man op je nam. Een rol die door de cultuur bepaalde taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden met zich mee bracht. Een rol ook waarmee je per definitie dienstbaar was aan het grotere geheel.

Van een relatief kortdurend pubertijds-ritueel naar een extra levensfase: de adolescentie 

In traditionele culturen werd met bepaalde initiatie-rituelen, die rond de pubertijd plaats vonden, de overgang van kindertijd naar volwassenheid gemarkeerd. In onze moderne cultuur zijn dit soort initiatie-rituelen in onbruik geraakt. Maar er is ook nog iets anders aan de hand. Iets dat veel fundamenteler is. Alhoewel de traditionele pubertijds-rituelen enkele dagen, weken of zelfs maanden konden duren, was de tijdspanne waarin kinderen de overgang naar volwassenheid maakten relatief kort. Kenmerkend voor onze moderne samenleving is dat de overgangstijd tussen kindertijd en volwassenheid enorm is opgerekt. We spreken nu niet meer over maximaal een paar maanden maar over vele jaren. Je zou daarom kunnen zeggen dat er in onze moderne cultuur tussen onze kindertijd en volwassenheid een extra levensfase bij is gekomen: de adolescentie. Dit heeft drie consequenties, die zowel kansen als risico’s met zich meebrengen.

De consequenties, kansen en risico’s van de adolescentie

De eerste consequentie is dat we in onze pubertijd niet langer een overgang van kindertijd naar volwassenheid maken, maar een overgang van kindertijd naar adolescentie. In moderne pubertijds-rituelen kunnen we jongens dan ook niet meer in de rol van volwassen man initiëren, maar wel in de rol van jonge man. Dat is wat een aantal van mijn collega’ vanuit Mannenhart tijdens het Making of Man-weekend doen. Als jonge man staan we vervolgens voor de uitdaging om een eerste identiteit op te bouwen, die enerzijds authentiek is en anderzijds sociaal geaccepteerd wordt. Pas wanneer het lukt om op een authentieke en sociaal geaccepteerde manier in ons eigen levensonderhoud te voorzien, zijn we in sociaal opzicht volwassen. Maar dan ligt er nog meer dan een half mensen-leven aan ontwikkelingspotentieel voor ons.

De tweede consequentie van de opkomst van de adolescentie is dat we de kans hebben om zelf te bepalen hoe we ons leven als volwassen man inhoud en vorm willen geven. Dus niet langer door andere mannen geinitieerd worden in een rol die al grotendeels vooraf door de heersende cultuur bepaald is. Deze kans heeft echter ook een keerzijde. Namelijk het risico om je te verliezen in afleidingen of verleidingen van materiële of spirituele aard. Dus om je te verliezen in de onbeperkte hoeveelheid alternatieve mogelijkheden die het leven biedt. En daardoor niet tot een levensinvulling te komen die voor je zelf bevredigend is.

De ruimte die de adolescentie voor onze individuele ontwikkeling biedt, brengt ook voor het grotere geheel een kans en een risico met zich mee. De kans is dat adolescenten talenten en/of visies op de toekomst ontwikkelen, waarmee ze als volwassene een unieke en constructieve bijdrage aan het grotere geheel leveren. Voor het grotere geheel is het risico dat adolescenten doorschieten en/of blijven hangen in het egoisme dat kenmerkend is voor deze levensfase.

Volgens Plotkin zien we in onze huidige westerse cultuur vooralsnog vooral de hierboven genoemde risico’s van de adolescentie werkelijkheid worden. Terwijl de kansen die de adolescentie ook biedt in veel mindere mate verzilverd lijken te worden. Aldus ontstaat een wereld die geregeerd wordt door egoïstische economische belangen en waarin veel mensen verdwaald of verdwaasd rondlopen in een woud van mogelijkheden, afleidingen en verleidingen. Een wereld waarin veel mensen weliswaar ouder worden, maar niet werkelijk volwassen. Vandaar dat Plotkin onze moderne westerse cultuur een patho-adolescente cultuur noemt. Een cultuur die ziekelijk adolescent is.

De derde consequentie van het ontstaan van de adolescentie is dat we – om als individu in alle opzichten volwassen te worden èn als collectief een volwassen cultuur te onwikkelen – nog een extra overgang moeten maken: de overgang van adolescentie naar volwassenheid. Deze overgang begint zodra we ons leven in de buitenwereld op orde hebben, maar onze eerste identiteit barsten begint te vertonen. Barsten die ontstaan door een oplopende spanning tussen onze aan de heersende waarden en normen aangepaste persoonlijkheid (ofwel: ons ego) en onze innerlijke natuur (ofwel: onze ziel). Het is een tijd van diep naar binnen keren, waarin onze ziel als het ware de leiding over ons leven overneemt. In sommige tradities wordt deze fase daarom de periode van Soul Initiation genoemd. In deze overgangsperiode sta je voor de uitdaging om de – sociaal geaccepteerde – persoonlijkheid, die je als jong volwassene in je adolescentie zo zorgvuldig hebt opgebouwd, los te laten om uit te vinden wat jouw diepere, unieke en authentieke talent, gave of roeping is. En hoe je daarmee dienstbaar kunt zijn aan het grote geheel.

Mijn eigen ervaring over de drempel van volwassenheid

Toen ik zelf aan het begin van deze overgang stond, verlangde ik onbewust terug naar de helderheid die de traditionele stamverbanden boden. Ik heb meer dan eens de wens uitgesproken dat een ouder en wijzer persoon me zou vertellen welke rol er voor mij in de samenleving was weggelegd. En dan niet een maatschappelijke rol in de gangbare betekenis van een baan of functie. Maar in de betekenis van een authentieke en zinvolle plek in het grote geheel. Een rol waarin ik enerzijds mezelf helemaal thuis zou voelen en anderzijds vanzelfsprekend dienstbaar zou zijn aan het grote geheel.

Maar niemand heeft of had het me kunnen vertellen. Ik heb het zelf uit moeten zoeken. En doe dat eigenlijk nog steeds.  Beetje bij beetje heb ik ‘mijn talent’ ontdekt en ben ik ‘mijn plek’ aan het vinden. ‘Mijn talent’ is het begeleiden van mensen in diepgaande transformatieprocessen. Om dat talent te ontdekken en ontwikkelen, ben ik – op de overgang tussen adolescentie en volwassenheid – eerst zelf door een diepgaand transformatieproces gegaan. Daartoe heb ik o.a. meerdere mannenworkshops gevolgd. Workshops die vergelijkbaar zijn met de activiteiten die we vanuit Mannenhart aanbieden, zoals het Free Man Festival, de training Mannen voor Jongens en de Wildeman Krachtdans-workshop. Vervolgens heb ik – in mijn vroege volwassenheid – twee methoden geleerd om anderen effectief in hun persoonlijke ontwikkeling te kunnen begeleiden. In mijn geval zijn dat familieopstellingen en de Soul Voice® methode. Op basis van wat ik van mijn leraren in deze twee methoden geleerd heb, ben ik nu gaandeweg mijn eigen manier van werken aan het ontwikkelen. Deze eigen manier van werken, krijgt onder andere vorm in Kamp Wildeman en de training Het Pad van de Wildeman, die ik in maart 2023 voor het eerst samen met Johan Meijen ga geven. Ik voel dat ik daarmee in een volgende fase van volwassenheid kom. Als het ware volwassen wordt in de manier waarop ik mijn ziels-werk doe.

Aspecten van volwassenheid

Wanneer we het over volwassenheid hebben, kunnen we dus verschillende dingen bedoelen. In biologisch opzicht ben je volwassen, wanneer je volgroeid en geslachtsrijp bent. Voor de wet ben je volwassen, vanaf het moment dat je meerderjarig bent. En in sociaal opzicht ben je volwassen, wanneer je in je eigen levensonderhoud kunt voorzien en in alle opzichten zelfredzaam bent. Binnen de psychologie wordt daarnaast onderscheid gemaakt tussen een eerste en een tweede volwassenheid. De eerste psychologische volwassenheid bereik je wanneer je een eerste stabiele persoonlijkheid hebt opgebouwd. De tweede psychologische volwassenheid kan volgen op de overgang die veel mensen in het midden van hun leven doormaken. In onze cultuur wordt dit de midlife crisis genoemd. In navolging van Bill Plotkin spreek ik liever over een periode van Soul Initiation. En waar anderen graag met jongens en jonge mannen werken, voel ik me als volwassen man geroepen om mannen in deze fase van hun leven te begeleiden.

Lees ook: