De ontwikkeling die we als man-mens op lichamelijk, emotioneel, mentaal en spiritueel niveau doormaken, verloopt in het eerste deel van ons leven onbewust. Zo beginnen kinderen in de loop van hun derde levensjaar als vanzelf “Ik” tegen zichzelf zeggen. Of ze dat nu willen of niet. De Ik-inslag markeert de geboorte en daarmee het begin van de ontwikkeling van het zelf-bewustzijn. De inhoud van ons denken, voelen en willen wordt in onze kindertijd gevormd door de prikkels die vanuit de buitenwereld op ons afkomen. We worden door het doen en laten van onze opvoeders geconditioneerd. Of we dat nu willen of niet. En in onze vroege adolescentie vormen we een eerste identiteit door bepaalde aspecten van ons mens-zijn als deel van ons zelf aan te nemen en andere aspecten als niet-deel van ons zelf buiten te sluiten. Of we dat nu willen of niet. Pas daarna bereiken we een punt in onze bewustzijns-ontwikkeling waarop we ons zelf-bewustzijn doelbewust kunnen gebruiken om ons zelf-bewustzijn verder te ontwikkelen. Als we dat willen. Daarbij blijft het echter de kunst om ons te beperken tot de ontwikkeling van die delen van ons zelf die van nature rijp zijn om verder te ontwikkelen. Vandaar de titel van deze blog: welke ontwikkeling kan en wil er door jou gemaakt worden?
In welke ontwikkelingsfase bevindt jij je?
Het Eco- and Soulcentric Development Wheel van Bill Plotkin geeft een mooi handvat om ons bewust te worden van waar we ons als man-mens in onze ontwikkeling bevinden. In dit model onderscheidt Plotkin 8 ontwikkelingsfasen, namelijk: vroege en late kindertijd, vroege en late adolescentie, vroege en late volwassenheid en vroege en late ouderdom.
De overgang tussen deze fasen gaat volgens Plotkin steeds gepaard met een overgangsperiode, zoals bijvoorbeeld de puberteit op de overgang van late kindertijd naar vroege adolescentie. Kenmerkend voor elke overgangsperiode is dat er een grote verschuiving optreedt in het zwaartepunt van het leven. Ofwel in ‘dat waar het leven vooral om draait’. Met deze verschuiving treedt er ook een verandering op in de cultuur-gerichte en natuur-gerichte ontwikkelingstaak die we hebben.
Plotkin vat de 8 fasen met de volgende begrippen samen.
| fase | natuur-taak | cultuur-taak | gave | zwaartepunt in het leven | ego-centrisch alternatief |
| vroege kindertijd | zorg voor de onschuld | ik-besef ontwikkelen | stralende aanwezigheid | geestelijke wereld | gehoor-zaamheids-training |
| late kindertijd | de wonderen der natuur ontdekken | de culturele gebruiken leren | verwondering | familie en natuur | primaire sociaal-economische training |
| vroege adolescentie | eerste identiteit ontwikkelen die authentiek is | eerste identiteit ontwikkelen die sociaal acceptabel is | vuur | vriendengroep, seks en samenleving | conformeren en rebelleren |
| late adolescentie | de mysteries van het leven onderzoeken | de eerste identiteit los laten | mysterie en duisternis | de onderwereld | afscheiding |
| vroege volwassenheid | manieren leren om de ziel … | … in de cultuur te belichamen | visionair handelen en inspiratie | culturele diepgang | capitulatie |
| late volwassenheid | innovatieve manieren om de ziel … | … in de cultuur te belichamen manifesteren | zaden voor een wedergeboorte van de cultuur | weggeven als vorm van levenskunst | management |
| vroege ouderdom | zorgdragen voor de ziel … | … van de meer-dan-mensen wereld | heelheid | het levensweb | vrije tijd |
| late ouderdom | het universum … | … dienen | genade | het heelal | mislukking |
Met behulp van het bovenstaande schema kun je een eerste indruk krijgen van de ontwikkelingsfase waarin jij je bevindt. Laat je daarbij niet verleiden door de neiging van je ego om zichzelf beter of slechter voor te doen dan je bent ;-).
De eerste twee fasen (= vroege en late kindertijd) en de overgangsperioden van vroege naar late kindertijd (= ik-inslag) en van late kindertijd naar vroege adolescentie (= puberteit) zijn min of meer leeftijdsgebonden. De overgang van vroege naar late adolescentie vraagt echter om een zelf-bewuste keuze om aan de verdere ontwikkeling van je zelf-bewustzijn te werken. Dat is een keuze die mensen – na de vorming van hun eerste identiteit – vanaf ca. 21 jaar kunnen maken. Maar veel mensen maken deze keuze pas wanneer zij op latere leeftijd met een grote crises geconfronteerd worden. Of helemaal niet. Met als gevolg dat zij dan wel ouder maar niet werkelijk volwassen worden. In plaats van een zielsgecentreerde ontwikkeling krijg je dan een ego-gecentreerde ontwikkeling, aldus Plotkin. Met achtereenvolgens een afscheiding (van de eigen ziel), capitulatie (aan het heersende sociaal-economische systeem), (voor de mensen die zich het best aangepast hebben) management-functies en na de pensionering (eindelijk) vrije tijd en met de naderende dood in het zicht uiteindelijk het pijnlijke besef in het leven gefaald te hebben.
Welke ontwikkelingstaken heb je nog niet afgerond?
Volgens Plotkin heeft het geen zin heeft om ons bezig te houden met de ontwikkelingstaken van de levensfasen die nog voor ons liggen. De reden hiervoor is dat onze ziel of geest daar nog niet rijp voor is.
Het is wel zinvol om de taken van eerdere levensfasen, die je nog niet of onvoldoende ontwikkeld hebt, alsnog ‘in te halen’. Daarmee versterk je namelijk de basis voor je ontwikkeling in latere levensfasen.
Wanneer in je vroege kindertijd door een ongelukkige samenloop van omstandigheden je gevoel van basisveiligheid geschaad is, kun je dat op latere leeftijd misschien – met ondersteuning van een goede lichaamsgerichte (trauma)therapeut – herstellen.
Wanneer je als kind in een drukke stad opgroeide, heb je in je late kindertijd misschien weinig kans gekregen om de wonderen der natuur te ontdekken. Ook dat kun je op latere leeftijd alsnog doen. Bijvoorbeeld door te gaan bushcraften. Of door met je zoon naar ons Vader Zoon weekend te gaan. Je bent immers nooit te oud om lekker samen buiten te gaan spelen ;-).
Wanneer je – zoals ik – in een (familie)cultuur opgroeide waarin het onderwerp seksualiteit taboe was ofwel not done om voordat je ging trouwen eerst wat met seks te experimenteren, dan kun je op latere leeftijd de behoefte hebben om dit thema – waar in de vroege adolescentie het leven om draaide – alsnog te verkennen.
En wanneer je één van de ‘gelukkigen’ bent die goed in ons sociaal-economische systeem past en daardoor jarenlang een succesvolle carière doorlopen hebt, dringt misschien pas op latere leeftijd de roep van je ziel tot je door. Het gevoel dat je ergens onderweg het contact met jezelf kwijt bent geraakt. Ook dan is het nooit te laat om alsnog de weg naar binnen te gaan. Je te her-inneren waar jij echt blij van wordt. Wat jouw unieke gave is, waarmee je niet alleen goed geld voor jezelf en je eigen gezin kunt verdienen, maar een zinvolle bijdrage kunt leveren aan het grotere geheel.
Welke bijdrage kan en wil jij leveren aan de ontwikkeling van andere jongens en mannen?
Niet iedereen heeft er schik in om anderen in hun ontwikkeling te ondersteunen. En dat hoeft ook niet. Sommige mensen zijn er nu eenmaal beter in en vinden het ook gewoon leuker om ambachtelijk brood te bakken, fietsen te repareren, websites te bouwen, zonnebrandcrème te verkopen of dingen grafisch vorm te geven.
Wanneer jij jezelf wel geroepen voelt om jongens en mannen die zich verder willen ontwikkelen daartoe de nodige ruimte en steun te bieden, houdt er dan rekening mee dat je anderen eigenlijk alleen goed kunt ondersteunen in de ontwikkeling die jezelf al hebt doorgemaakt. Je kunt je dan dus het beste richten op de ondersteuning van mannen in levensfasen die je zelf al hebt doorlopen en op levensthema’s die jij jezelf ook echt hebt eigen gemaakt.
Voor mij persoonlijk is ‘als vader je kinderen een veilig nest bieden’ zo’n thema, dat ik het komende jaar graag verder wil ontwikkelen. En ik weet dat er binnen Mannenhart een groep mannen is voor wie seksualiteit zo’n thema is, dat het komende jaar door hen verder ontwikkeld zal worden. Wil je van deze ontwikkelingen op de hoogte blijven? Meld je dan – via het formulier in de footer van deze website – aan voor de nieuwsbrief van Mannenhart.