De Reis van de Held is het gemeenschappelijke patroon in een grote diversiteit aan verhalen. Het is een basis-structuur die over heel de wereld in mythen, sagen en legenden terug te vinden is. Je zou het ‘het script achter het helden-verhaal’ kunnen noemen. Binnen de mythologie – dat is het wetenschappelijke onderzoek naar mythen – wordt het ook wel de mono-mythe of meta-mythe genoemd.
De Reis van de Held heeft wereldwijd bekendheid gekregen door het werk van Joseph Campbell. In wetenschappelijke kringen door zijn magnum opus The Hero with a Thousand Faces dat in 1948 verscheen. Bij het grotere publiek werd zijn werk bekend door de documentaire The Power of Myth die vlak voor zijn dood in 1987 gemaakt werd en vlak na zijn overlijden voor het eerst uitgezonden.
Campbell onderscheidt 17 etappes in De Reis van de Held. In toneeltermen zouden we dit scenes noemen. Volgens Campbell komen niet al deze 17 etappes of scenes in elke mythe, sage of legende voor. Sommige verhalen focussen zich op één of een paar etappes. En soms is de volgorde waarin de held in het verhaal de etappes aflegt ook net even anders. Maar samen vormen ze als het ware de archetypische stepping stones waar individuele helden-verhalen mee gebouwd zijn.
Wat we volgens Campbell wel in alle heldenverhalen terug vinden, zijn drie delen die we in toneeltermen bedrijven zouden noemen. Hij noemt deze drie delen vertrek, inwijding en terugkeer. In de symbooltaal van het verhaal van De Wildeman kunnen we deze drie delen ook ‘het woud in gaan’, ‘de poel leeg scheppen’ en ‘terugkeren met de wildeman’ noemen.
De Reis van de Held is voor veel schrijvers van boeken en films een belangrijke bron van inspiratie geworden. En ook doelbewust gebruikt bij de opbouw van hun verhaallijn. Dat is vooral te danken aan Christopher Vogler. Hij was een student van George Lucas, de regisseur van Star Wars en Indiana Jones-films, en net als hem geïnspireerd door het werk van Joseph Campbell. Op basis van The Hero with a Thousand Faces schreef Vogler in 1992 een memo van slechts 7 pagina’s voor schrijvers van film-scripts. Dit memo werkte hij later uit tot The Writers Journey.
In het Nederlandse taalgebied is De Reis van de Held onder andere bekend geworden door het boek Leiderschap: een reis in beeld van Manfred van Doorn, De held in je eigen verhaal: het pad van persoonlijk leiderschap van Mieke Bouma en De Reis van de Held: carrière maken is topsport van Franck Heckman en Wim de Bie.
Tijdens een literatuuronderzoek dat ik naar De Reis van de Held deed, viel me op dat er tussen Campbell, Vogler, Van Doorn, Bouma en Heckman en De Bie grote verschillen zijn in het aantal scènes en de naam- en betekenisgeving van die scènes in De Reis van de Held. Alhoewel ik de boeken van Van Doorn, Bouma en Heckman en De Bie inspirerend vond om te lezen, miste ik er iets in. Iets wezenlijks dat ik wel in het werk van Campbell herkende. Het duurde even voordat ik een antwoord had gevonden op de vraag wat dat iets nu precies is. Uiteindelijk vond ik het antwoord toen ik The Hero with a Thousand Faces van Campbell nog eens herlas.
In boeken en speelfilms die geïnspireerd zijn op De Reis van de Held zien we een held of heldin op avontuur gaan in een onbekende buitenwereld. Ook Van Doorn, Bouma en Heckman en De Bie laten zich door De Reis van de Held inspireren om leidinggevenden, mensen in het algemeen, topsporters en jonge professionals handvatten te geven voor de ontwikkeling die zij in de buitenwereld door maken. Maar Campbell betoogt dat De Reis van de Held vooral symbool staat voor de avontuurlijke reis in onze binnenwereld.
“Het punt is niet dat dit-of-dat op aarde werd gedaan: het punt is dat, voordat dit-of-dat op aarde kon worden gedaan, dit andere, belangrijkere, primaire ding moest worden gedaan in het labyrint dat we allemaal kennen en bezoeken in onze dromen. De reis van de mythologische held kan incidenteel bovengronds zijn; fundamenteel is het een reis naar binnen – naar diepten waar duistere weerstanden worden overwonnen en lang verloren gegane, vergeten krachten weer tot leven worden gewekt, om ter beschikking te worden gesteld voor de transformatie van de wereld”, aldus Campbell.
Die vergeten krachten beschrijft Campbell in termen als Heilig Huwelijk, Eénwording met de Vader, Apotheose en De Ultieme Zegen. Dit zijn termen die niet alleen een sterk mythologisch karakter, maar ook een religieuze lading hebben. Door de 17 etappes die Joseph Campbell in De Reis van de Held onderscheidt tot 12 scènes te reduceren en daarbij deze termen te vermijden, heeft Vogler De Reis van de Held – bewust of onbewust – van deze lading ontdaan. En daardoor breder toegankelijk gemaakt. Maar daardoor is – bedoeld of onbedoeld – ook de schat die diep in onze binnenwereld te vinden is uit beeld geraakt. Een schat die je moet kennen om hem op waarde te kunnen schatten. Om die schat weer in beeld te brengen, grijp ik in het boek De Roep van de Wildeman (dat ik nog aan het schrijven ben) voor de duiding van het verhaal van De Wildeman terug op het werk van Campbell en de 17 etappes van De Reis van de Held die hij in The Hero with a Thousand Faces onderscheidt.
Tijdens het schrijven van mijn boek heb ik ontdekt dat de paradoxale, tegengestelde en elkaar aanvullende krachten die we in de etappes van De Reis van de Held kunnen herkennen, niet alleen in vele mythen, sagen, legenden en volksverhalen terug zien, maar ook als een holografische bril kunnen gebruiken om naar transformatieprocessen te kijken. Deze holografische bril noem ik Het Wiel van Transformatie. O.a. bij de vormgeving van het Vader Zoon Weekend en de 4-daagse Het Pad van de Wildeman-training hebben we hier bewust gebruik van gemaakt om de verschillende programma-onderdelen en de volgorde waarin diverse deel-activiteiten plaats vinden goed op elkaar af te stemmen. Ook bij de programmering van het Making of Men-weekend is van de basisstructuur van De Reis van de Held gebruik gemaakt.
Trackbacks/Pingbacks